Różne standardy NATO. Casus operacji „Gałązka Oliwna”

Były Sekretarz Generalny NATO Anders Fogh Rasmussen zwięźle sparafrazował Artykuł 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, który ma stanowić o bezpieczeństwie i współdziałaniu każdego z państw sojuszu: „jeden za wszystkich – wszyscy za jednego”.¹⁾Introductory remarks, NATO 2012-02-28.Jednak dwie podobne okoliczności i operacje stały się okazją do zastosowania różnych standardów w ocenie działań paktu.

Ataki z 11 września 2001 zostały zdefiniowane przez Waszyngton jako naruszenie bezpieczeństwa i integralności kraju, co stało się podstawą do powołania się na Artykuł 5 Traktatu Północnoatlantyckiego.²⁾Invoking Article 5, NATO Review 2006.Dziewięć dni później George Bush powiedział: „Będziemy ścigać państwa, które udzielają pomocy lub schronienia terrorystom. Każdy kraj, w każdym regionie, musi podjąć decyzję: albo jesteś z nami, albo z terrorystami. Od tego dnia każde państwo, które ukrywa lub wspiera terrorystów, uważane będzie przez Stany Zjednoczone za wroga”.³⁾Speech to Joint Session of Congress – G. Bush, PBS 2001-09-20.

Zauważyć należy, że ataki na WTC nie zostały dokonane przez państwo, ale przez organizację terrorystyczną. Jednak, na co wskazuje powyższy cytat, Stany Zjednoczone przyznały sobie prawo do legitymizacji ataku prewencyjnego na państwa, które udzielają schronienia organizacjom, których działalność jest wymierzona w interesy Waszyngtonu. Takie właśnie uzasadnienie miało rozpoczęcie interwencji wojskowej w Afganistanie i Iraku, co spotkało się z akceptacją sojuszników w ramach Paktu Północnoatlantyckiego.

Wydarzenia zapoczątkowane w 2001 znajdują odzwierciedlenie w toczącym się od 1984 konflikcie Turcji z Partią Pracujących Kurdystanu (PKK), która dąży do utworzenia własnego państwa na części terytorium tureckiego. Zarówno Ankara jak i Waszyngton uważa ją za organizację terrorystyczną, w przypadku Ankary tym groźniejszą, że zagrażającą integralności terytorialnej kraju. Zbrojnym ramieniem PKK jest milicja kurdyjska, czyli Powszechne Jednostki Obrony (YPG) stanowiące trzon Syryjskich Sił Demokratycznych popieranych przez Stany Zjednoczone w walkach przeciwko ISIS na terytorium Syrii. W wyniku narastającego zagrożenia ze strony PKK/YPG Turcja zdecydowała 20 stycznia 2018 podjąć atak prewencyjny na Kurdów znajdujących się terytorium Syrii (operacja „Gałązka Oliwna”⁴⁾Operacja „Gałązka Oliwna”, rozpoczęta przez Turcję 20 stycznia 2018 jest skierowana jest przeciwko siłom kurdyjskim w przygranicznym obszarze wokół Afrin w północnej Syrii.), który ma na celu stworzenie strefy buforowej (nie aneksji obcego terytorium) zapewniającej nienaruszalność tureckich granic.

Obydwie operacje – turecką i wspomnianą na wstępie amerykańską – mają trzy punkty wspólne: (I) oba państwa określają niewygodne im ugrupowania jako organizacje terrorystyczne, (II) nazywają własne operacje wojenne działaniami prewencyjnymi i (III) uzasadniają je jako akcje antyterrorystyczne.

Ankara już wcześniej sygnalizowała, że oddziały kurdyjskie w Syrii zagrażają Turcji, co potwierdziła powołaniem się na Artykuł 4 traktatu, który przewiduje przeprowadzenie konsultacji,⁵⁾Why Turkey called a NATO Article Four consultation, The Economist 2015-07-28.w celu uzyskania wsparcia pozostałych państw w rozwiązywaniu wskazanego problemu. Turcja wykorzystała ten zapis, aby przedstawić obawy dotyczące swej nienaruszalności terytorialnej, co spotkało się ze zrozumieniem pozostałych członków Sojuszu.

Inna jednak była rekcja świata zachodniego na turecką interwencję zbrojną w Syrii, a inna na amerykańską w Afganistanie czy Iraku. Tożsame działania zbrojne dwóch członków NATO są zupełnie inaczej oceniane przez państwa sojusznicze. Podczas gdy działanie Waszyngtonu i powołanie się na Artykuł 5 uważane jest jako działanie zgodne z prawem, tak reakcja Ankary spotyka się z niezrozumieniem i krytyką. Czy Sojusz Północnoatlantycki rzeczywiście opiera się na kolektywnej obronie, czy służy jedynie interesom najbardziej wpływowych członków?