Długi Włoch mogą być przyczyną kolejnego kryzysu finansowego

Nowy rząd Włoch będzie zwiększał wydatki, a wraz z nimi i zadłużenie. Zamierza on, obniżyć podatki, wprowadzić dochód gwarantowany i zreformować system emerytalny. Lider włoskiej Legi Nord cieszy się ogromną popularnością w sondażach, a jego partia jest obecnie najsilniejszą partią. Jeszcze parę lat temu nikt nie sądził, że tak się stanie – Lega przeszła długą drogę od nieznaczącego regionalnego ugrupowania politycznego. Ale to jeszcze nie koniec niespodzianek, które nas czekają. Jak to się mówi: to co wydaje się być niemożliwym, ziszcza się pewnego dnia. Finansjera w krajach północnej Europy, ale też i w Niemczech, i w Holandii zakłada, że politycy M5S i Legi tak jak i ich polityczni odpowiednich z Grecji nie dotrzymają obietnic wyborczych. Jednak Mateo Salvini i premier Giuseppe Conte są świadomi faktu, że jeśli nie spełnią oczekiwań swoich wyborców, to stracą swoje stanowiska. Wiedzą również, że włoscy wyborcy mają jeszcze jedną alternatywę, mianowicie “Casa Pound”, jeszcze bardziej radykalną, nawet jeśli dziś zdaje się ona być nic nieznaczącym, społecznie zaangażowany ruchem antyimigracyjnym. Realizacja zaplanowanych przez rząd reform ma kosztować budżet państwa dodatkowo 25 miliardów euro rocznie. Czy włoski rząd może sobie w ogóle na coś takiego pozwolić?

To pytanie retoryczne, jeśli spojrzeć na rosnące zadłużenie Włoch.¹⁾Quantificazione delle missure Unicat, 2018, March 17.

Wynosi on obecnie 2300 mld. €, z czego 1900 mld. to obligacje. Co powinno niepokoić inwestorów to struktura tego zadłużenia. Przed 10 latami, kiedy wybuchł ostatni kryzys finansowy, 51% obligacji było w posiadaniu inwestorów zagranicznych. Kiedy klimat inwestycyjny w danym kraju się pogarsza, sprzedają oni natychmiast swoje udziały. Kiedy w 2011 roku rząd Berlusconiego zagroził wyjściem ze strefy Euro w związku z surowymi przepisami unijnymi co do dyscypliny fiskalnej, włoskie i francuskie banki pozbyły się włoskich obligacji BTP (Buoni del Tesoro Poliennali) o łącznej wartości 150 mld. €. W kolejnych latach zagranica dokupywała wprawdzie ponownie włoskie instrumenty dłużne za około 100 mld. €, ale jej udział we włoskim długu osiągnął obecnie dno – to jedynie 36%.

Większość pakietów obligacji posiadają w chwili obecnej włoskie banki i towarzystwa ubezpieczeniowe, a jak wiadomo ich kondycja jest zła – w zeszłym roku rząd włoski uratował przed bankructwem Banca Monte dei Paschi di Siena i to na koszt włoskich podatników, a wbrew woli bankierów z Frankfurtu.²⁾EU clears Italy’s $6 billion state bailout for Monte dei Paschi, Reuters 2017-06-04.Sytuacja finansowa wpadła ponownie w turbulencje kiedy w maju tego roku trwało zamieszanie wokół nowego włoskiego rządu – włoskie BTP (obligacje rządu Włoch) straciły 8% na wartości. Jeśli ich rentowności dalej będą rosły, to włoskie banki będą musiały się ich pozbywać po wyższej cenie, by móc być w dalszym ciągu wypłacalnymi. Abt sprostać unijnym wytycznym, co do ich poziomu zadłużenia, będą musiały podwyższać oprocentowanie kredytów i ograniczać akcję kredytową.

Za zwyżkującymi rentownościami włoskich obligacji stoi również Europejski Bank Centralny. Kiedy to właśnie w maju Ruch Pięciu Gwiazd i Lega Nord utworzyły koalicję rządową, EBC nagle ograniczył skup włoskich obligacji³⁾ECB, Asset purchse prorammes, ECB., co tylko zaostrzyło na rynku grę spekulantów przeciwko BTP. W ten sposób Bruksela chciała ukarać eurosceptycznych „populistów“. Fakt ten potwierdził nawet Günther Oettinger, który zawsze uważał Włochy za kraj, którym nie da się rządzić. W wywiadzie dla Deutsche Welle określił on zamieszanie na rynku finansowym jako „sygnał ostrzegawczy dla włoskich wyborców, którzy wybierają populistów z lewa i prawa“.⁴⁾Exklusivinterview mit EU-Haushaltskommissar Oettinger, Deutsche Welle, 2018-05-29.Mówiąc bez ogródek – gdyby wybrali oni skorumpowaną Partię Demokratyczną, która tańczy jak jej Unia każe, to włoskie zadłużenie nadal bez problemów byłoby finansowane przez ECB.

Wprowadzenie waluty równoległej (która przez Włochów określana jest też mianem „waluty fiskalnej“ jest jedną z obietnic wyborczych obecnego rządu, który, parafrazując Trumpa, chce uczynić Włochy ponownie wielkimi. Bankierzy reprezentujący północnoeuropejskie banki centralne, z którymi rozmawialiśmy, pomysł ten przeraża. Są oni przekonani o tym, że Włosi nie rozważają takiego planu na poważnie. Jego autorem jest Paolo Savona, obecny minister ds. Spraw europejskich, który jeszcze w 2015 twierdził, że denominacja długów w euro do nowej waluty fiskalnej, nowej liry, jest niegroźna dla włoskich inwestorów.⁵⁾Il Piano B per l’Italia nella sua interezza, scenarieconomici, Fabio Lugano, 2015-10-0.5Twierdzenie to jest jednak nieprawdziwe, gdyż od stycznia 2013 roku wszystkie obligacje w Strefie Euro są emitowane z tzw. klauzulą Collective Action Clause. CAC stanowi, że państwo emitujące obligacje nie może samo zmieniać warunków ich wykupu – każda zmiana wymaga większości wierzycieli. Udział BTP z CAC wobec tych bez CAC rośnie stale od paru lat. W 2017 wyniósł on już 48%, a w tym roku osiągnie 60%, także plan Savoniego jest nie do zrealizowania. Włochom grozi więc bankructwo, a następny kryzys finansowy może zostać wywołany problemami włoskich banków, którym ECB i brukselscy technokraci z niechęcią przyjdą na ratunek, tym bardziej, że przy władzy są Lega i Ruch Pięciu Gwiazd.