Turcja za wszelką cenę zapewni sobie dostawy energii

Problemy ekonomiczne związane z amerykańskimi sankcjami i spadkiem wartości liry tureckiej spowodują pogłębienie się i tak już rekordowego deficytu handlowego, którego obecnie połowę wartości stanowi import energii. W 2017 wyniósł on 77 mld USD, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w 2016.¹⁾Turkey’s exports cross $157 billion in 2017, Anadolu Agency 2018-01-03. Celem Prezydenta Erdoğana jest stworzenie z Turcji lokalnego mocarstwa Do czego niezbędna jest niezależność energetyczna, a tę można osiągnąć poprzez okupację pól naftowych w Kirkuku oraz przejęcie cypryjskich złóż gazowych.

W zeszłym roku zapotrzebowanie Turcji przekroczyło 1 mln baryłek ropy dziennie. Wydatki na energię wzrosły z 27,16 mld USD w 2016 do 37,19 mld USD w 2017, co stanowi równowartość połowy deficytu handlowego.²⁾Turkey’s exports cross 157 billion in 2017 USD, Anadolu Agency 2018-01-03.

Drożejąca ropa jeszcze bardziej pogłębi deficyt handlowy, którego 75% wartości stanowić będzie import energii. Średnia roczna cena baryłki w 2017 wynosiła 54 USD, w tym roku jest to już 70 USD, a cena będzie nadal rosła. Wszystko to jest hamulcem tureckiej gospodarki. Recep Erdoğan podejmie zdecydowane kroki aby zapewnić państwu niezależność energetyczną i tym samym przeciwdziałać ujemnemu bilansowi. To jednak doprowadzi do zawirowań w regionie.

1. Kirkuk, jedno z najstarszych i największych pól naftowych na Bliskim Wschodzie, znajduje się na kurdyjskim autonomicznym obszarze w północnym Iraku. Iracki Kurdystan przejął nad nimi kontrolę w 2011³⁾Tensions mount between Baghdad and Kurdish region as Kurds seize oil fields, The Washington Post 2014-07-11. i zdecydował się połączyć Kirkuk z istniejącym rurociągiem do Ceyhan, aby ominąć Bagdad i sprzedawać iracką ropę na rynku międzynarodowym bez zgody irackich władz. Gdy iracka część przesyłowa Kirkuk-Ceyhan została przejęta przez ISIS i częściowo zniszczona, władze kurdyjskie stworzyły sieć przesyłową, dzięki czemu mogły eksportować do Anatolii 300 000 baryłek dziennie.W październiku 2017 region ten został odzyskany przez irackie wojska. Rząd w Bagdadzie zobowiązał się wybudować nową nitkę przesyłową z Kirkuku do granicy tureckiej (ok. 350 km), gdzie połączy się z istniejącą infrastrukturą naftową prowadzącą do tureckiego Ceyhan.⁴⁾Iraq Plans New Kirkuk-Ceyhan Oil Pipeline, U.S. News & World Report 2017-12-24. Dla władz irackich, jak i kurdyjskich Turcja to najważniejszy nabywca ropy naftowej z pól w Kirkuku (inne kraje sąsiadujące z Irakiem są samowystarczalne pod względem ropy), tymczasem Erdoğan wiąże z tym obszarem własne plany… Kurdyjskie pola naftowe mogą produkować około 1 miliona baryłek dziennie, co jest równe zapotrzebowaniu Turcji.⁵⁾Kurdish Officials: Iraq, Turkey Can’t Export Kirkuk Oil Without Kurdistan Deal, Oil Price 2018-08-15.W 2016 Erdoğan oświadczył, „Jeżeli dżentelmeni przeczytają Misak-i milli (red. przysięgę narodową) to zrozumieją, co to (red. ten region) dla nas oznacza”. Prezydent odniósł się do Politycznego Manifestu Tureckiego Ruchu Niepodległościowego, według którego Kirkuk oraz Mosul są częścią Turcji.⁶⁾Erdogan invokes a document that claims Mosul as Turkish soil, Kurdistan24 2017-10-17. Ankara chce odzyskać tereny utracone w 1926 na mocy Traktatu z Ankary, które reguluje granicę z Irakiem będącym wtedy brytyjską kolonią. Porozumienie podpisane w 1926 stwierdza, że wskazane obszary nie należą do Turcji, ale ma ona prawo do rozpoczęcia działań wojskowych w przypadku wystąpienia destabilizacji w tym regionie. Umowa między Turcją, Wielką Brytanią a Irakiem stanowi więc dla Erdoğana pretekst do zwiększania militarnej obecności w Kurdystanie.⁷⁾Turkish government seeks mandate for troops in Syria and Iraq, Hürriyet Daily News 2017-09-22.

   W sierpniu 2018 Erdoğan powiedział, że Turcja podejmie kroki uniemożliwiające przekształcenie irackiego obszaru Qandil (i prawdopodobnie Sindżar) na „gniazdo terroru”. Przyjęły one formę operacji o nazwie Tarcza Tygrysa, której celem stała się Partia Pracujących Kurdystanu (PKK), jej siedziba oraz bazy szkoleniowe znajdujące się właśnie w północnym Iraku.⁸⁾How far will Turkey’s anti-PKK operation in northern Iraq go?, Middle East Eye 2018-05-08. Ugrupowanie to jest traktowane zarówno przez Ankarę, jak i przez Bagdad, jako organizacja terrorystyczna zagrażająca obu krajom. W rezultacie Turcja założyła w tym roku 11 baz wojskowych w północnym Iraku na obszarze Kurdystanu, a także podwoiła liczbę stacjonujących tam żołnierzy.⁹⁾Turkey has 11 regional bases in northern Iraq: PM Yıldırım, Hürriyet Daily News 2018-06-04. Władze w Bagdadzie obawiają się rosnącego zaangażowania Turcji w omawianym obszarze. ¹⁰⁾Iraq condemns Turkish airstrikes in Shingal, denies coordinating with Ankara, Kurdistan 24 2018-08-17.

   
   [Mapa Turcji, która zgodnie z Politycznym Manifestem Tureckiego Ruchu Niepodległościowego z 1920, obejmuje dzisiejszy Kurdystan, Mosul, Syryjski Kurdystan, część Bałkanów i Kaukazu jako ziem tureckich]

   Chociaż bezpośrednie przejęcie Kirkuku nie wchodzi póki co w grę, to Ankara zdaje sobie sprawę, że włączenie go do własnej strefy gospodarczej lub stworzenie wasalnego państwa Turkmenów rozwiąże część problemów energetycznych. Taki mąż stanu jak Erdoğan będzie dążył do osiągnięcia tego celu. W ubiegłym miesiącu przywódca Irackiego Frontu Turkmenów (ITF) poparł Turcję stwierdzając, że „atak na Turcję jest atakiem na wszystkie turkmeńskie regiony” i dodał, że „Turkmenów zarówno w Iraku, jak i w Syrii łączą te same interesy”. Powiedział też, że „ silna turecka lira działa na korzyść Turkmenów”.¹¹⁾Iraqi Turkmen rally to defense of Turkish economy, lira, Yeni Safak 2018-08-16.

2. Turcja pod pretekstem, że niektóre obszary przybrzeżnej strefy Cypru (takie jak Blok 3, którego kwestie zespół Gefiry analizował w lutym ¹²⁾Natural gas sets the stage for an armed conflict in the East Mediterranean, Gefira 2018-02-23.) podlegają jurysdykcji zależnego od Ankary rządu Turków cypryjskich (Północny Cypr), zamierza wydobywać gaz z cypryjskiej wyłącznej strefy ekonomicznej (EEZ).¹³⁾Greece Braces for Turkey’s Intention to Drill for Gas in Cyprus’ EEZ, Greek Reporter 2018-08-14.¹⁴⁾Turkey navy forces back Italian drillship: Cyprus, The Local 2018-02-24. Na początku tego roku turecka marynarka wojenna uniemożliwiła włoskiemu statkowi grupy ENI działanie w cypryjskiej strefie ekonomicznej.¹⁵⁾Natural gas sets the stage for an armed conflict in the East Mediterranean, Gefira 2018-02-23. Erdoğan złożył oświadczenie skierowane do rządu w Nikozji i Atenach: „Ostrzegamy tych, którzy przekroczyli granicę na Cyprze i na Morzu Egejskim. (…) Stawiają się nam, dopóki nie zobaczą naszej armii, floty i lotnictwa”.¹⁶⁾Erdogan tells Cyprus not to test Turkey over gas standoff, Reuters 2018-02-13. Stanowisko tureckiego prezydenta potwierdza zwiększona aktywność wojskowa i nasilenie ćwiczeń.¹⁷⁾Turkey Renews Claim to Cypriot Waters for Military Exercises, Greek Reporter 2018-02-20. ¹⁸⁾Turkish rescue exercises off Kyrenia, Cyprus Mail 2018-06-18. .¹⁹⁾Turkey warns countries supporting Cyprus oil and gas search, Ahval 2018-07-31. Na początku miesiąca turecki minister spraw zagranicznych Mevlüt Çavuşoğlu powiedział, że jeszcze tej jesieni Turcja może rozpocząć prace wiertnicze we wschodniej części Morza Śródziemnego, ponieważ kraj ten zakupił platformę przeznaczoną do odwiertów.²⁰⁾Turkey could start drilling in Eastern Mediterranean: FM, Yeni Şafak 2018-09-04. Konflikt na tym obszarze jest nieunikniony.Prezydent Erdoğan ostrzegł Cypr i międzynarodowe firmy zajmujące się wydobywaniem gazu, że naruszenie tureckich interesów pociągnie za sobą nieprzyjemne konsekwencje. Spodziewamy się, że jeśli Ankara zajmie cypryjskie bloki gazowe, to Izrael, który ma własne interesy na tym obszarze i którego żołnierze tam stacjonują, opowie się po stronie Cypru.²¹⁾Israeli Commandos Heading to Cyprus for Largest-ever Drill, Haaretz 2017-06-10. We wrześniu odbędzie się szczyt Grecja-Izrael poświęcony wydobywaniu gazu we wschodnich regionach Morza Śródziemnego oraz tureckim planom odwiertów w tym obszarze, na który Ankara nie została zaproszona.
3. Utrzymanie dobrych relacji z Katarem ma istotne znaczenie dla Turcji. Oba państwa wspierają Bractwo Muzułmańskie i mówi się, że rząd Kataru z pozostałymi krajami Zatoki Perskiej opowiada się za pomocą dla tej organizacji.²²⁾Muslim Brotherhood Is at the Heart of Gulf Standoff With Qatar, Bloomberg 2017-06-07. Turcja nadal jest zagorzałym zwolennikiem Morsiego, obalonego egipskiego prezydenta wywodzącego się z Bractwa Muzułmańskiego. Ankara i Doha są strategicznymi partnerami zarówno na poziomie politycznym, gospodarczym, jak i wojskowym. Katar dostarcza Turcji 1,5 mld ton LNG. ²³⁾Qatargas to sell annual 1.5 mln tonnes of LNG to Turkey’s Botas, Reuters 2017-09-20. Ankara jest natomiast ważnym sojusznikiem zapewniającym bezpieczeństwo Kataru.W ramach umowy o współpracy wojskowej z 2014 Turcja utworzyła bazę wojskową w Katarze, a w 2017 wyniku Kryzysu w Zatoce zdecydowała się zwiększyć stacjonujący tam kontyngent.²⁴⁾Turkey sends more troops to Qatar, Al Jazeera 2017-12-27. Turecka obecność militarna w Katarze jest lepszym gwarantem bezpieczeństwa niż Stany Zjednoczone, które poświęciły swojego zagorzałego egipskiego sojusznika Hosniego Mubaraka. Gdy inne kraje Zatoki rozpoczęły blokadę Kataru, Turcja wysyłała samoloty transportowe z żywnością.²⁵⁾Turkish exports to Qatar triple during Gulf crisis: trade minister, Reuters 2017-06-23.Doha odwdzięczyła się Ankarze obiecując jej pomoc w wysokości 15 mld USD w postaci „wielu projektów gospodarczych, inwestycji i depozytów” oraz swapu walutowego.²⁶⁾Qatar Repays Diplomatic And Military Debt To Turkey With Offer Of $15B In Financial Support, Forbes 2018-08-16. W zamian za dalszą obecność wojskową oraz wspieranie Kataru przez Turcję, Doha może rewanżować się dalszymi inwestycjami i usługami finansowymi, których celem będzie powstrzymanie spadku liry tureckiej.

Siły zbrojne najważniejszych graczy zmieniły rządy w Afganistanie, Iraku, Jemenie czy Libii, ale nie były w stanie dokonać tego w Syrii. Ich cel jest taki sam, jak w przypadku działań przeciwko Wenezueli, Iranowi oraz Turcji. Przed wyborami zespół Gefiry spodziewał się, że finansowy atak na Turcję zakończy się tuż po nich, lecz byliśmy w błędzie. Przewidywaliśmy również, że turecki prezydent nie ugnie się i mieliśmy rację. Plan Erdoğana dotyczący Turcji to przywrócenie znaczenia państwa osmańskiego zarówno w regionie, jak i na świecie. Aby osiągnąć te założenia Ankara musi zmniejszyć deficyt handlowy i zabezpieczyć dostawy energii.