Casus belli w brytyjsko-rosyjskich relacjach

Analiza sytuacji i potencjału

Próba otrucia podwójnego szpiega Siergieja Skripala stała się okazją do postawienia szeregu pytań związanych z reakcją Wielkiej Brytanii na to wydarzenie. Skripal to były agent GRU, który został skazany w Rosji za szpiegostwo na rzecz brytyjskiego MI6. W 2010 trafił do Anglii w ramach wymiany szpiegów. Na początku marca tego roku został zaatakowany środkiem paraliżująco-drgawkowym nowiczok w brytyjskiej miejscowości Salisbur i jak dotąd znajduje się w stanie krytycznym. Rząd brytyjski oskarżył Rosję o zastosowanie broni chemicznej na terytorium suwerennego państwa. Theresa May zażądała od Moskwy wyjaśnień, a nawet posunęła się o krok dalej, mówiąc: „Jeśli nie otrzymamy wiarygodnej odpowiedzi, uznamy, że ta akcja stanowi nieuprawnione użycie siły przez państwo rosyjskie przeciwko Wielkiej Brytanii”.¹⁾Russian spy poisoning: Theresa May issues ultimatum to Moscow, The Guardian, 2018-03-13.Wygląda na to, że Londyn próbuje rozpętać konflikt dyplomatyczny, a nawet można pokusić się o przypuszczenie, że brytyjska premier uważa opisane wydarzenie za casus belli. Kreml odrzuca oskarżenia jako bezpodstawne i ostrzega Wielką Brytanię przed nieprzemyślanymi działaniami.²⁾Russia will kick out UK media outlets if London shuts RT – RIA, Reuters, 2018-03-13.

Zespół Gefiry przeanalizował możliwe scenariusze wydarzeń.

Interwencja militarna
Potencjał Wielkiej Brytanii³⁾2017 United Kingdom Military Strength, Global Firepower 2017.jest niewielki w porównaniu z rosyjskim.⁴⁾2017 Russia Military Strength, Global Firepower 2017.Kreml posiada ponad osiemdziesiąt razy więcej czołgów i dziewięciokrotnie więcej myśliwców i samolotów szturmowych. Mimo że siły brytyjskie mają dwa lotniskowce (Rosja tylko jeden), to ich samoloty nie są w stanie zagrozić rosyjskiej przestrzeni powietrznej, podczas gdy Wielka Brytania jako państwo wyspiarskie ma dużo mniejsze możliwości obronne. Rosyjska marynarka wojenna posiada 15 niszczycieli i 63 okręty podwodne (z czego około 30 o napędzie atomowym), podczas gdy Zjednoczone Królestwo ma odpowiednio 6 i 11. Ponadto Rosja, zgodnie z koncepcją heartlandu, zajmuje strategiczne obszary w centralnej Eurazji, które nie są łatwe do zdobycia w przeciwieństwie do zewnętrznych granic Europy i Azji, które jest trudniej bronić.⁵⁾twórcą teorii Heartlandu jest H. Mackinder; zakłada on, że tereny położone w centralnej części Eurazji są naturalną fortecą i predestynują do panowania nad resztą globu. Więcej w analizie: Globalny konflikt puka do drzwi, Gefira 2017-10-03.Zaangażowanie krajów NATO, mimo deklaracji solidarności ze Zjednoczonym Królestwem w obliczu brytyjsko-rosyjskiego sporu,⁶⁾NATO to UK: Count on our solidarity, Euronews, 2018-03-15.jest mało prawdopodobne ze względu na brak podstaw prawnych pozwalających na uruchomienie Art. 5. Traktatu Północnoatlantyckiego.

Cyberatak
Mimo że Londyn posiada jeden z najsilniejszych cybernetycznych potencjałów na świecie, to cyberatak na Rosję wydaje się mało prawdopodobny. Obie strony konfliktu są technologicznie równie zaawansowane, co gwarantuje równie dotkliwe straty dla obydwu państw. Rosyjskie działania odwetowe mogą uderzyć w zagraniczne firmy, które swoje siedziby mają w Anglii. Brytyjski rząd bierze ten fakt pod uwagę podobnie jak i to, że eskalacja wojny cybernetycznej może doprowadzić do paraliżu zglobalizowanego świata. Jedynym działaniem odwetowym, do jakiego może się posunąć Zjednoczone Królestwo, jest ujawnienie informacji o kartach kredytowych rosyjskich polityków, oligarchów czy dyplomatów, co zaszkodziłoby interesom jednostek a nie Rosji.

Sankcje ekonomiczne
Bardzo prawdopodobne jest nałożenie sankcji gospodarczych, nie tylko przez Londyn, ale również przez Radę UE, jednak ich skutki będą marginalne. Niewykluczone, że także Waszyngton poprze wprowadzenie ograniczeń ekonomicznych względem Moskwy. Podobnie jak w przypadku sankcji nałożonych w 2014, będą się one odnosiły do sektora bankowego i finansowego, firm naftowych, handlu bronią oraz sprzedaży zaawansowanych technologii czy zamrożenia aktywów wybranych rosyjskich firm, polityków i oligarchów. Relacje między najważniejszymi europejskimi graczami, takimi jak chociażby Berlin i Paryż, zwłaszcza pod względem współpracy energetycznej, wydają się ważniejsze niż spór o byłego podwójnego agenta. Co więcej, w odpowiedzi na sankcje Moskwa może ograniczyć dostawy gazu do Europy, a to byłoby dla Starego Kontynentu znacznie dotkliwszym ciosem niż wymienione powyżej sankcje skierowane przeciw Rosji.

Sankcje dyplomatyczne
Najpewniej na nich sprawa się zakończy. Decyzja o wydaleniu z Wielkiej Brytanii 23 rosyjskich dyplomatów,⁷⁾Britain expels 23 Russian diplomats over nerve attack on ex-spy, Reuters 2017-03-14.jest największym takim procederem od zimnej wojny. Moskwa odpowiedziała tym samym: wyrzuciła z Rosji brytyjskich przedstawicieli.⁸⁾Russia to expel UK diplomats as crisis over nerve toxin attack deepens, Reuters, 2018-03-16.Zapowiedziane przez premier T. May odwołanie wszystkich spotkań dwustronnych, w tym także podjęcie działań mających na celu obniżenie rangi mistrzostw świata w piłce nożnej, które w tym roku odbędą się w Rosji, pokazuje raczej bezradność brytyjskiej dyplomacji. Również ONZ niewiele może zrobić z tym zdarzeniem, gdyż Federacja Rosyjska jako członek stały Rady Bezpieczeństwa ONZ może zawetować podejmowane decyzje.

Podsumowując. Jest wysoce prawdopodobne, że premier Theresie May nie chodziło o wywołanie międzynarodowej reakcji, ale o wykorzystanie wydarzenia dla wzmocnienia własnej pozycji w polityce wewnętrznej poprzez stworzenie zewnętrznego wroga. Wypowiadanie gróźb bez możliwości ich realizacji – czy to z powodu własnej słabości, czy braku międzynarodowego wsparcia – to nic innego jak wymachiwanie szabelką. Zjednoczone Królestwo nie może podjąć jakichkolwiek działań, na które Moskwa nie byłaby w stanie odpowiedzieć. Powstaje wrażenie, że europejscy przywódcy koniecznie chcą wykreować zewnętrznego wroga, nie zwracając przy tym uwagi na głębokie zmiany demograficzne zachodzące na Starym Kontynencie.