Portugalia zarzuca program oszczędnościowy

Pod koniec 2015 Portugalska Partia Socjalistyczna zdołała utworzyć koalicję mniejszościową ze skrajną lewicą w celu wyparcia centro-prawicowej Partii Demokratycznej, która opowiadała się za ostrymi oszczędnościami. To wyjątkowe wydarzenie w polityce europejskiej, gdzie państwa przeżywające trudności jak Grecja (przed doświadczeniem z Syrizą), Włochy i Hiszpania powoływały do życia koalicje centrowe (z zabarwieniem prawicowym bądź lewicowym), w których ręku składano zadanie uporania się z długami. Nie przyniosło to jednak przyniosło pożądanych skutków.

Utworzona w Portugalii koalicja lewicowa zaczęła od zarzucenia programu oszczędnościowego narzuconego przez Komisję Europejską i Międzynarodowy Fundusz Walutowy i poszła niemodną obecnie drogą kreowania bodźców finansowych, podnoszenia pensji i emerytur, którą wytyczył swego czasu John Keynes;¹⁾Portugal cuts its fiscal deficit while raising pensions and wages, The Economist 2017-04-01.po półtorej roku, o dziwo, Portugalia ma się dobrze.

Przy wzroście powyżej 2% w pierwszej połowie 2017 zaczęło szybko spadać bezrobocie (choć, prawdę powiedziawszy, proces ten zaczął się, zanim obecny rząd objął władzę; poza tym spada uczestnictwo w rynku pracy, co może sugerować, że zmniejszona liczba bezrobotnych wynika z faktu przechodzenia ludzi na emeryturę oraz tego, że wielu przestaje szukać pracy), deficyt rządowy zmalał do 2%, co jest najniższym wynikiem od 40 lat; jeśli chodzi o handel, to zarówno import jak i eksport przeżywają podobnej wielkości ożywienie, sprawiając tym samym, że bilans wymiany z innymi krajami pozostaje bez zmian.

Zwolennicy teorii Keynesa mają powód do satysfakcji. Unia Europejska, która nie tak dawno, bo pół roku temu, skarciła Portugalię za nadmierny deficyt,²⁾Excessive deficit procedure: Council finds that Portugal and Spain have not taken effective action, European Council 2016-07-12.obecnie rozważa, czy nie uczynić prezesem Eurogrupy (nieformalnego organu ministrów finansów strefy euro) Portugalczyka Mario Centeno;³⁾Portugal finance minister doesn’t exclude Eurogroup presidency, CNBC 2017-05-17.ba, nawet Schäuble, niemiecki minister finansów, który nie szczędził słów krytyki pod adresem krajów południowoeuropejskich, chwali swego portugalskiego kolegę.⁴⁾Schäuble: Centeno é “o Ronaldo do Ecofin”, Expresso 2017-05-24.

Nie wszystko złoto, co się świeci
Portugalska gospodarka ma się coraz lepiej, jednak problemy pozostają. Jest sprawa zagrożonych kredytów, która źle wróży portugalskiemu (i nie tylko) sektorowi bankowemu; wydaje się, że Mario Centeno ma tego świadomość.⁵⁾Portugal’s Centeno hopes for a Europe-wide solution for bad loans, Global Association of Risk Professionals 2017-05-23.Być może portugalski wzrost gospodarczy nie ma wiele wspólnego z przyjęciem polityki keynesowskiej; jak dotąd siłą napędową jest turystyka (przychód ok. 10%⁶⁾Portugal’s winning streak continues with strong Q1 economic growth, Euronews 2017-05-15.) i nieruchomości, choć na konto rządu można zaliczyć to, że umiejętnie rozdysponował wytworzonym bogactwem.

Wyraźne ożywienie w sektorze nieruchomości to wynik wielu czynników: w 2012 ówczesny rząd stworzył program „Golden Visa” w celu przyciągnięcia inwestorów spoza Unii Europejskiej.⁷⁾Portugal’s Golden Visa programme is a lure for foreign investors, World Finance 2016-07-21.Portugalskie nieruchomości wciąż uchodzą za tanie, zaś na skutek kryzysu pojawiło się wiele pustostanów, toteż wspomniane obecne ożywienie dotyczy już istniejących, a nie budowanych, domów. Co więcej, Europejski Bank Centralny narzucił w strefie euro niską stopę procentową, co oznacza, że kredyt potaniał.⁸⁾Great value and good yields in Portugal, where house prices continue to rise, Global Property Guide 2017-01-16.

Ceny szybko rosną, może nawet zbyt szybko: o 10% w zeszłym roku, zaś na 2017, dzięki kredytowi uzyskanemu od niemieckich i holenderskich banków, przewiduje się 28%.⁹⁾Portuguese property prices predicted to rise 28% this year, Algarve News 2017-05-21.Tani kredyt spowodowany niską stopą procentową był przecież jednym z czynników, który dołożył się do powstania bańki na rynku nieruchomościami w sąsiedniej Hiszpanii, gdzie między 1997 a 2007 ceny domów potroiły się (średnio o 20% rocznie), zaś stopy procentowe padały w związku z konwergencją wywołaną wprowadzeniem euro.

W podobny sposób tani kredyt czyli niskie stopy procentowe zaprowadzone przez Rezerwę Federalną był tym czynnikiem, który doprowadził do powstania amerykańskiej bańki na rynku nieruchomości.

Czy portugalskie ożywienie na tymże rynku to także bańka? W sektorze nieruchomości często mamy do czynienia z hossą albo bessą; na myśl przychodzą przykłady Dubaju z ubiegłej dekady lub obecne dotyczące Toronto. Jeśli to, co obserwujemy w Portugalii, jest bańką, to znajduje się ona w początkowym stadium, a zatem ma przed sobą kilka dobrych lat na wzrastanie.